حامد شفیعی - سرمایه - اجرای طرح نمونه گیری کاربران اینترنت کشور از
اوایل دی ماه سال جاری، خبری بود که چندی پیش از سوی مدیر کل دفتر تحقیق و
توسعه شرکت فناوری اطلاعات اعلام شد؛طرحی که قرار است با همکاری مرکز آمار
ایران به شیوه سنتی و به صورت نمونه گیری انجام شود. اگرچه پیش از این
مهدیون مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات اعلام کرده بود، تا زمانی که حداقل
یک بار به طور دقیق از تعداد کاربران اینترنت کشور نمونه گیری و آمارگیری
نشود، نمی توان عدد دقیق تعداد کاربران ایرانی اینترنت را به دست آورد.

همچنین به گفته مسوولان، استفاده از شیوه شبکه ای برای به دست آوردن تعداد
کاربران اینترنت نیز به طور موازی با روش آمارگیری خانواری صورت می گیرد.
هرچند که به گفته معاون دفتر آمارهای زیربنایی مرکز آمار ایران، در طرح
سرشماری نفوس و مسکن که در سال 85 انجام شد به صورت کلی استفاده اینترنت
از خانواده ها پرسیده شد اما به دلیل مسائل فنی و حجم کار، از فردفرد
افراد خانواده سوالی پرسیده نشد بنابراین نمی توان به این آمار تکیه کرد.
گفتنی است در حالی که شرکت فناوری اطلاعات و مجری پروژه به نوعی پاسخگوی
سوالات ما بودند اما در مقابل مسوولان مرکز آمار ایران، پاسخ دقیق و شفاف
از چگونگی این طرح را به آینده و اعلام رسمی آن از طریق خبرگزاری ها موکول
کردند.

چه کسی کاربر است
مدیرکل دفتر تحقیق و توسعه شرکت فناوری اطلاعات در اظهارات خود مبنی بر
اجرای طرح نمونه گیری کاربران اینترنت کشور، «طرح ملی» تعیین ضریب نفوذ
کاربران اینترنت را اولین اقدام عملی برای تعیین شاخص های فناوری اطلاعات
در کشور برشمرد و مهم ترین هدف این طرح را برآورد «نسبتاً واقعی» از تعداد
کاربران اینترنت بیان کرد.
اگرچه او بررسی و پی بردن به مشکلات اینترنت و دسترسی به آن برای کاربران
را مهم ترین هدف عنوان می کند، اما باز هم اعلام آمارهای کاربری اینترنت
در سطح جهانی و به نوعی بهبود
وجهه جهانی کشور در مجامع بین المللی و به خصوص سازمان ITU را محور اجرای این طرح دانست.
در این میان کارشناسان فعال در حوزه اینترنت می گویند در این طرح مفهوم
کاربر اینترنت شفاف نیست و اینکه طرح به منظور میزان دسترس پذیر بودن
اینترنت اجرا می شود یا برای ارائه تنها آمارهایی که نشان دهنده ضریب نفوذ
اینترنت در کشور است؟ چرا که ضریب نفوذ اینترنت با میزان دسترس پذیر بودن
اینترنت متفاوت است.

محمد عملی نیکسار عضو هیات مدیره انجمن کافرمایان شبکه های اینترنتی (ISP
) در این باره می گوید:«در ابتدا باید تعریف دقیقی از کاربر اینترنت ارائه
شود و سپس مشخص شود آماری که از کاربران گرفته شده در راستای در دسترس
پذیری به اینترنت است یا ضریب نفوذ،همچنین تقسیم بندی کاربران به کاربران
ساده، متوسط و حرفه ای از موارد مورد نیاز در آمارگیری است تا آمار واقعی
باشد.»
وی می افزاید:«در عین حال نوع دسترسی به اینترنت و مدت زمان استفاده از
اینترنت از دیگر مولفه های آمارگیری است که باید به آن توجه کرد. به
عبارتی ابتدا باید کیفیت کاربری اینترنت شفاف شود تا بفهمیم اساساً به چه
کسی کاربر اینترنت گفته می شود.»

اظهارات این عضو انجمن کارفرمایان شبکه های اینترنتی در حالی بیان می شود
که هادی ملکی پرست مدیر کل دفتر تحقیق و توسعه شرکت فناوری اطلاعات با
استناد به تعریف سازمان ITU می گوید:«هر شخصی با «هر روشی» و در هر مدتی
که می خواهد به اینترنت وصل شود، طی مدت بازه زمانی یک سال را کاربر
اینترنت است.»

مجری پروژه توسعه و مدیریت اینترنت شرکت فناوری اطلاعات، تفکیک پذیری را
منوط به وجود شاخص های متفاوت بیان می کند و می گوید:«در این روش تقریباً
سعی بر این است که ضریب نفوذ اینترنتی کاربران را به دست آوریم.»
همچنین خانم رهبر معاون دفتر آمارهای زیربنایی و ساختمان مرکز آمار ایران
نیز اجرای طرح را به صورت خانواری اعلام کرده و تعریف کاربر اینترنت را
اینگونه بیان می کند:«هر کسی فارغ از اینکه در کجا و چگونه به اینترنت
متصل شده و از آن استفاده می کند، به عنوان معیار ما در طرح آمارگیری به
روش خانواری است.»

سنتی یا شبکه ای، مساله این است
اجرای طرح های آمارگیری در کشور به روش سنتی و حضور ماموران جلوی در منازل
علاوه بر اتلاف نیرو و زمان، هزینه های بسیاری را به همراه خواهد داشت.
شاید به همین دلیل است که ملکی پرست اجرای طرح را با روش مراجعه به در تک
تک منازل مقدور نمی داند و اجرای آن را به صورت نمونه گیری و براساس
استانداردهای جهانی در آمارگیری اعلام می کند.
همچنین برای اینکه آمارها مبتنی بر واقعیت باشد، همزمان و به صورت موازی
با استفاده از شرکت های ISP، مخابرات استانی و اطلاعاتی که روی شبکه
ردوبدل می شود، طرح اجرا خواهد شد از طرفی پیشتر مسوولان شرکت فناوری
اطلاعات اعلام کرده بودند که فرمول محاسبه ضریب نفوذ اینترنت در کشور
قدیمی بوده و باید این فرمول به روز شود.

مهدیون مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات، معتقد است در حال حاضر نیاز به
محاسبه دقیق کاربران اینترنت در کشور احساس می شود و از آنجا که نظرات
مختلفی در خصوص تعداد کاربران اینترنت و نحوه محاسبه آن وجود دارد، باید
در فرمول تجدید نظر صورت گیرد. در عین حال به گفته عضو هیات مدیره انجمن
ISP ها، با توجه به تعداد E1 های واگذار شده، میزان پهنای باند داده شود و
همچنین تعداد اتصال ها به صورت Dialup می توان لینک ها را ثبت و به صورت
نمونه گیری، تعداد کاربران و ضریب نفوذ را به دست آورد.

وی اجرای این روش از سوی یک مرجع بی طرف را پیش شرطی برای طرح آمارگیری بیان می کند.
نیکسار ادامه می دهد:«پیش از این توسط انجمن کارفرمایان شبکه های اینترنتی
آمارهایی نیز در این زمینه ارائه شده است.» بنابر اظهارات این کارشناس
شبکه و اینترنت، انجمن کارفرمایان شبکه های اینترنتی حدود 1/5 سال قبل،
آماری را در این زمینه ارائه کرده که بر اساس آن زمانی که کاربران ایرانی
در مدت یک ماه در اینترنت صرف می کنند، کمتر از 30 دقیقه بوده، در حالی که
این مقدار در کشورهای پیشتاز به صورت متوسط بیش از 50 ساعت است که این به
نوع کاربری اینترنت مربوط می شود.البته باید این نکته را مدنظر داشت که در
روش آمارگیری به صورت خانوار امکان وجود اطلاعات نادرست و پراکنده از سوی
پاسخ دهندگان وجود دارد و افرادی که به عنوان متصدیان آمار برای دریافت
اطلاعات مراجعه می کنند باید خود آگاهی کافی در زمینه دسترسی به اینترنت و
ضریب نفوذ را داشته باشند هر چند که روش هایی وجود دارد که می توانند به
تفکیک اطلاعات نادرست پرداخته و اطلاعات را شفاف کنند اما باز درصدی از
خطا وجود دارد که ممکن است برآوردها «نسبتاً واقعی» هم نباشد.

آمار ها به کجا می روند
موضوع مطرح شده در آمارگیری و برآورد «نسبتاً» واقعی- به گفته مسوولان
طرح- و اطلاعات به دست آمده این است که در نهایت آمارهای استخراج شده در
اختیار شرکت های متولی فناوری اطلاعات اعم از خصوصی و دولتی به منظور
برنامه ریزی در طرح های آینده توسعه و مدیریت کشور قرار گیرد. همچنین
ارائه این آمار ها به سازمان های بین المللی از جمله ITU است. نتایجی که
قرار است پس از چهار الی پنج ماه پس از پایان آمارگیری در اوایل سال آینده
اعلام شود. نکته قابل توجه این است که سازمان های بین المللی مانند ITU
زمانی که آمارهای خود را در خصوص ضریب نفوذ اینترنت و همچنین تحقق دولت
الکترونیکی و دیگر موارد مرتبط در کشورها اعلام می کنند، در واقع همان
اطلاعاتی است که دولت ها در اختیار آنها قرار می دهند. سپس مسوولان دولتی
با استناد به آن و دستاورد قرار دادن آن، همان آمارهای خود را ک اما از
زبان یک نهاد بین المللی ک بیان و به توجیه عملکرد خود در قالب پیشرفت، می
پردازند.

هرچند که مسوولان دولتی معتقدند این کار تنها به دلیل به دست آوردن
جایگاهی مناسب در عرصه بین المللی و مهر تایید نهاد بین المللی بر آمارهای
ارائه شده است، اما این روش نمی تواند سرپوشی بر کیفیت عملکرد سازمان های
دولتی در راستای ارائه خدمات خود باشد چرا که همان نهادهای بین المللی،
شاخصه ها و مولفه هایی را دارند که به صراحت به مساله کیفیت می پردازد.
به هرحال باید توجه داشت اینترنت و ضریب نفوذ آن به عنوان یکی از مهم ترین
شاخصه های توسعه محسوب می شود البته این شاخص در جوامعی قابل بررسی است که
الگوی توسعه ای خود را بر مبنای دانایی محوری بنا نهاده اند.
منبع:اخبار پارسیک